Jonstein Gaarder, Akin Duzakin, Anton og Jonatan

Książka Gaardera zaczyna się jak typowa historia o zabawie i dziecięcej przyjaźni. Jonatan jest chłopcem, który lubi bawić się ze swoim pluszowym misiem Antonem. W owych zabawach odbywają realne i nierealnie podróże. Te pierwsze na rowerze, te drugie w dziecięcym pokoju i w wyobraźni. Jadąc na rowerze ulicami miasta, Jonatan i Anton obserwują przechodniów i zastanawiają się nad rożnymi rzeczami. Na przykład nad tym, że kiedyś na ziemi panowały dinozaury i mamuty, a teraz ich miejsce zajęli ludzie. Przy tej okazji miś wypowiada ważne słowa, które, pełnią rolę swoistego leitmotivu. „Vi er ute i verden, sa han mange ganger. Det er vi som er her nå. Før var det mammuter og dinosaurer som var her. Nå er det oss det handler om” (Powiedział, że wiele razy jesteśmy na świecie. Teraz my jesteśmy tymi, którzy są tutaj. Przedtem były mamuty i dinozaury. Teraz chodzi o nas).

Znać w tych słowach  Joinsteina Gaardera, autora Świata według Zofii. Anton og Jonatan zabarwia się stopniowo nie tylko filozofią, ale również egzystencjalizmem.  Zakończenie zmienia całkowicie nastrój czytelnika, który może podobnie jak ja oczekiwał pogodnej opowieści o chłopcu i jego pluszowym przyjacielu. Oto bowiem podczas jednej z wypraw rowerowych (tych realnych) chłopiec ma wypadek. Całe zdarzenie zostaje opisane z punktu widzenia misia, który trafia do karetki razem z Jonatanem, a następnie do szpitala, skąd ostatecznie zabierają go rodzice chłopca i sadzają na półce w dziecinnym pokoju. Tu Anton czeka na chłopca. Ale on nie zjawia się, ponieważ, i tego czytelnik może się domyśleć, nie żyje.

Smutek a nawet tragizm tej opowieści łagodzą ostatnie dwa zdania, będące powtórzeniem cytowanych wcześniej słów misia. Tym razem wypowiada je chłopiec.

„Anton, sa Jonatan. Er ikke vi heldige? Vi er ute i verden. Det er vi som er her nå (Anton - powiedział Jonatan. Czy nie jesteśmy szczęśliwi? Jesteśmy poza światem. Teraz my jesteśmy tymi, którzy są tutaj).

Z tymi, głębokimi treściami znakomicie współgrają ilustracje Akina Duzakina, tureckiego rysownika, który od roku 1987 lat mieszka i pracuje w Norwegii.  Pastelowe, malowane łagodną kreską obrazki mają w sobie delikatność i urok dziecięcego świata. Nie tylko dopasowują się do tekstu, ale również rozwijają go i podkreślają jego treści symboliczne. Świadczy o tym  np. ostatnia ilustracja w książce, towarzysząca przytoczonym wcześniej słowom. Jonatan i Anton idą po tonącej w zieloności ścieżce, na której spotykają białego zajączka. A może jest to raczej Biały Królik z Alicji z Krainy Czarów? Ta interpretacja pasuje do całościowej wymowy tej książki, która okazuje się opowieścią o śmierci, „przejściu”, różnych formach istnienia i wymiarach. Anton og Jonatan przynosi więcej pytań niż rozstrzygnięć. A jednak nie pozostawia małego czytelnika z niczym. Daje mu pewne możliwości myślowe i nadzieję. I właśnie to sprawia, że publikację  tę należy uznać za udaną realizację tematu śmierci w literaturze dziecięcej.

Jostein Gaarders Sofies verden kom ut første gang for  tolv år siden. I mellomtiden er den blitt en av verdens mest leste bøker (også i Polen). Det er spennende å lese den nye boka av Gaarder.

Anton og Jonatan forteller om en gutt (Jonatan) og en lekebamse (Anton) som er sammen om alt. De er bestevenner og reiser til byen sammen, og til... havets bunn. De liker å se på andre mennesker og tenker om noen ting. For eksempel: „Vi er ute i verden, sa han mange ganger. Det er vi som er her nå. Før var det mammuter og dinosaurer som var her. Nå er det oss det handler om”. Denne setningen fungerer som en slags gjentakelse. Den inneholder en viktig filosofisk mening.

Under en av sykkeltur har gutten en ulykke. Lekebamsen Anton følger ham i en ambulanse og et sykehus. Til slutt blir han tatt hjem av foreldrene til gutten. Det viser seg at Jonatan døde.

Illustarsjonene av Akin Düzakin er svært poetiske og stemningsfulle. Anton og Jonatan er det bildebok om død, savn og andre dimensjoner. Den er et prakteksempel på  en vellykket tabufri bok.

Jonstein Gaarder, Akin Duzakin, Anton og Jonatan,  Aschehoug, 2014

Język/språk: norweski (bokmål)/ norsk (bokmål)

Grupa wiekowa/Alder: 3-6 lat/år