Ragnar Aalbu, Fokus på ku, Grundig om gris, Sau i sentrum

Czy o zwierzętach hodowlanych da się powiedzieć coś nowego? Czy można stworzyć oryginalne i zabawne książki na ten mocno wyeksploatowany temat? Ragnar Aalbu udowadnia, że tak.

Ragnar Aalbu (ur. 1966) to jeden z najbardziej znanych, uhonorowanych wieloma nagrodami norweskich rysowników. Jego książki są dowodem na to, że literatura ze Skandynawii nie musi być śmiertelnie poważna.

Zwierzęta hodowlane mocno zajmują wyobraźnię tego autora, o czym świadczy fakt, że stworzył on trylogię na ich temat. W kolejności powstały: Fokus på ku (2004), która była debiutem, Grundig om gris (2005) i Sau i sentrum (2006). Tytuły, które należy przetłumaczyć - Krowa w centrum zainteresowania, Szczegółowo o świni, Owca w centrum uwagi - sugerują wysoce naukowe i poważne dysertacje.  Jest to jednak „zmyłka” autora, który proponuje czytelnikom wyłącznie dobrą zabawę. Inteligentny żart, oparty na grach językowych jest głównym celem zwierzęcej trylogii.

Autor uruchamia asocjacje związane ze świniami, owcami i krowami, a więc wszelkie wyrażenia, związki frazeologiczne i skojarzenia brzmieniowe, które funkcjonują w języku norweskim. Ilustracje rozwijają i dowcipnie komentują owe skojarzenia. Nierzadko nadają im również dodatkowe znaczenia: społeczne lub nawet polityczne.
Na przykład w książeczce Grundig om gris obok tekstu „Noen har svin på skogen” (Niektórzy mają świnie w lesie, co w języku norweskim oznacza „Niektórzy mają coś do ukrycia”) znajduje się obrazek schowanych w lesie świń (niektóre w niedbałych pozach na drzewach) i rolnika w t-shircie z napisem „a man and his tractor…it’s a beautiful thing”.  Przy obrazku przedstawiającym pędzącą w sportowym kabriolecie z rozwianymi uszami świnie i obserwującego ją policjanta autor bawi się wyrażeniem „kjører som svin”, które oznacza kierowcę, który jeździ szybko i niebezpiecznie (W Norwegii nie ma społecznego przyzwolenia na łamanie przepisów drogowych). Ragnar Aalbu odnosi się w swojej książeczce również do sztuki, prezentując obrazek podpisany „Juan Gris” (gris to po norwesku świnia) oraz rzeźbiarza, który właśnie wygryzł/ wyrzeźbił marcepanową świnkę. Tekst obok wyjaśnia, że „Kustneriske griser foretrekker  å jobbe med marsipan” (Artystyczne świnie wolą pracować w marcepanie). Marcepanowa rzeźba odnosi się do norweskiego zwyczaju obdarowywania się na święta Bożego Narodzenia marcepanowymi świnkami.
W Fokus på ku dowiemy się np., że „krowy spędzają przed telewizorem średnio 50 minut dziennie przed telewizorem, oglądając najchętniej programy o zwierzętach i o trawie”. Tekstowi towarzyszy obrazek krowy siedzącej przed ekranem telewizora, na którym widzimy… mecz piłki nożnej.

Aalbu w kreatywny sposób bawi się słowem „ku” (norw. krowa) prezentując np. pokój nastoletniej krowy wypełniony plakatami i płytami gwiazd, np. „Kulio Iglesiasa” i „Metaliku”. Znajduje się tu również książka Milana Kundery z tytułem „Nieznośna lekkość mleka”. Czasami autor sięga po poważniejsze znaczenia, jak odwołania do lewicowej partii norweskiej lub  Ku Klux Klanu. Jako, że jestem poetką, moim ulubionym żartem jest: „Haiku – en blanding av hai og ku – fins bare i Japan”  (Haiku – połączenie „hai” (norw. rekin) i „ku” ( norw. krowa) – istnieje tylko w Japonii”).
Po tym, co napisałam rodzi się pytanie: czy te książeczki są przeznaczona dla dzieci?  Autor oferuje znakomitą zabawę zarówno dla młodych, jak i starszych czytelników. Jestem jednak przekonana, że więcej radości będą mieli dorośli.  Warto jednak zwrócić uwagę, że dzieci i młodzież dzięki tym książkom mają okazję poszerzyć swoją wiedzę językową, ucząc się np. nowych zwrotów frazeologicznych. Do ich wyjaśnienia mogą jednak potrzebować pomocy rodziców lub słownika.  Nie jest to jednak wada, bo jeśli skorzystają z tego pierwszej możliwości, to stworzy się okazja do wspólnej rozmowy. Ilustracje - tego jestem pewna - sprawią przyjemność zarówno małym jak i dużym czytelnikom. Dowcipne i utrzymane w stylu retro obrazki są nie tylko śmieszne, ale również urocze.

Jest jednak jeden problem, jeśli spojrzeć na te książki z polskiej perspektywy. Są to publikacje trudno  przekładalne na inny język. Norweskie związki frazeologiczne  nie mogą zaistnieć w takiej samej formie np. w języku polskim. Dosłowne tłumaczenie  musiałaby zawierać przypisy i wyjaśnienia, co psułoby  zabawę i nie miałoby sensu. Ostatecznie musiałaby więc powstać książeczki zupełnie nowe, z innymi wyrażeniami i ilustracjami.  Nawiasem mówiąc w  języku polskim mamy również sporo wyrażeń związanych ze zwierzętami, by przywołać choćby „podłożyć komuś świnię”. Już wyobrażam sobie dowcipny obrazek odnoszący się do tego związku frazeologicznego.

Zwierzęca trylogia Ragnara Aalbu o perełka, bonus dla Norwegów i tych, którzy znają język norweski.
Warto jeszcze dodać, że za Fokus på ku autor otrzymał nagrodę dla debiutantów Kultur- og kirkedepartementets debutantpris, a w  i 2008 trzy książeczki zostały wydane ponownie, tym razem w jednym tomie zatytułowanym Dyr i drift.

Pisałam również o innej książce tego autora https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=4132243931440405054#editor/target=post;postID=659807374057216363;onPublishedMenu=template;onClosedMenu=template;postNum=11;src=postname

Hvem er egentlig kua, grisen og sauen? Ragnar Aalbu har gjort nitidige og grundige studier av dette husdyrene. Han har lykkes å lage en morsmom landbrukstrilogi som består av: Fokus på ku (2004), Grundig om gris (2005) og Sau i sentrum (2006). Serien ble i 2008 samlet til ett bind og utgitt med tittelen Dyr i drift. For den Fokus på ku mottok Aaalbu Kultur- og kirkedepartementets debutantpris i 2004.

Lesere har fikk vite om husdyr. Noen fakta er overraskende, slik som: „Kustneriske griser foretrekker  å jobbe med marsipan” eller „Mange kyr har gjort det skarpt i cowboyfilmer”. Handler boka egentlig om kua, grisen, og sauen? Det tror jeg ikke. Ragnar Aaalbu har skrevet boka om språk, synes jeg.  Måler for forfatteren er å more og å få leserne refleksjon om språk. Han baserter på faste norske uttrykk, ordspill og intertekstuelle elementer.
Ønsker dere noen eskempler?
 „Noen har svin po skogen”, „Kjører som svin”, „Kun et fatall kyr er optatt med å lage krøtterstier”.
Og som jeg liker best (fordi jeg skriver dikt): „Haiku – en blanding av hai og ku – fins bare i Japan”. Mesterlig:)
Men det er ikke bare teksten som er morsom. Aalbu har skapet humorstiske illustrasjoner  i retro stil. Samarbeidet mellom teksten og bilder gjør mye landbrukstrilogi  til en fint leseopplevelse.
Dissse bøkene er gode eksemplere på all-alder-litteratur. Men det passer litt bedre voksne leserne, synes jeg. Jeg vil gjerne legge til at disse bøkene fungerer godt i norsk språk. Men det er umulig å oversette de på et annet språk. Dette er en „gave” til dem som kan norsk.
Du kan også lese om boka Purriot og den usynlige mannen  https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=4132243931440405054#editor/target=post;postID=659807374057216363;onPublishedMenu=template;onClosedMenu=template;postNum=11;src=postname

Ragnar Aalbu, Fokus på ku, Cappelen, 2004.

Ragnar Aalbu, Grundig om gris, Cappelen, 2005.
Ragnar Aalbu, Sau i sentrum, Cappelen, 2006.
Język/språk: norweski (bokmål)
Grupa wiekowa/Alder książka dla młodzieży/ungdomsbok